پروفسور و مرد دیوانه

چنانچه دانشجو یا فارغ‌التحصیل رشته زبان‌شناسی یا گرایش‌های زبان انگلیسی هستید، اگر آب دستتان هست زمین بگذارید و فیلم «پروفسور و مرد دیوانه» را تماشا کنید.

فیلم پروفسور و مرد دیوانه (۲۰۱۹) محصول کشور امریکا و ایرلند است و ژانر بیوگرافی-درام دارد. این فیلم به کارگردانی «فرهاد صفی‌نیا» و با بازی «مل گیبسون» در نقش «جیمز موری» و «شون پن» در نقش «ویلیام چستر ماینر» ساخته شده است.

داستان فیلم در مورد پروفسوری (جیمز موری) است که در سال  ۱۸۵۷ تالیف فرهنگ انگلیسی آکسفورد را آغاز می‌کند و مشاهده این فیلم می‌تواند برای دانش‌آموختگان این رشته حائز اهمیت باشد. اگر این فیلم را به سه بخش تقسیم کنیم، بخش اول، بیشتر ژانر بیوگرافی دارد و به معرفی پروفسور جیمز موری و دکتر ویلیام چستر ماینر می‌پردازد. بخش دوم نقطه عطف ایجاد ارتباط بین این دو شخصیت مهم در تالیف فرهنگ لغت آکسفورد را نشان می‌دهد و بخش سوم بازخوردهای بعد از چاپ اولین نسخه فرهنگ لغت آکسفورد، فضای بی عدالتی جامعه، نقش خانواده و زن، عشق، سخت‌کوشی، گذشت و مهربانی را به تصویر می‌کشد و در مجموع ژانر درام دارد.

روایتی از فیلم پروفسور و مرد دیوانه

بخش اول

فیلم از آنجا شروع می‌شود که «شون پن» در نقش «ویلیام چستر ماینر» ، جراح ارتش بوده که در میانسالی دچار روان‌پریشی شده و به اشتباه مردی را به قتل می‌رساند و به زندان می‌افتد. «الیزا» همسر مقتول است و ۶ فرزند دارد و از ویلیام ماینر که همسرش را به قتل رسانده و کانون زندگی آنها را فلج کرده به شدت متنفر است و وضعیت روحی ویلیام ماینر هم رو به وخامت می‌رود و به تیمارستان فرستاده می‌شود و مدام تصاویر شیطانی و حیوانی را نقاشی می‌کند.

سپس بیوگرافی جیمز موری شروع می‌شود، مرد زبان شناس اسکاتلندی که هیچگاه تحصیلات آکادمیک نداشته ولی دست فرهیختگان دانشگاهی لندن را از پشت بسته است و از طرف دانشگاه آکسفورد دعوت می‌شود تا تالیف دیگشنری آکسفورد را شروع کند. جیمز موری فراخوان می‌دهد که تمام مردم انگلیس هر چه از ریشه کلمات انگلیسی می‌دانند مکاتبه کرده و به صورت نامه به گروه تالیف جیمز موری کمک کنند. (وقتی به آن دوره می‌اندیشم که نه کامپیوتری بوده، نه اینترنتی، نه شبکه اجتماعی، نه اپلیکیشین و …. تا چه اندازه سختگوشی، انگیزه و سواد، این هیات را دور هم جمع کرده تا چنین کتابی تالیف کنند، برایم شگفت‌انگیز است).

بخش دوم

بعد از گذشت زمانی، پروژه تالیف فرهنگ لغت آکسفورد به خوبی پیش نمی‌رود و بر سر بعضی لغات و ریشه آنها به نتیجه نمی‌رسند (نکته جالب این است که به بررسی بعضی از لغت می‌پردازند که برای زبان‌شناسان می‌تواند جالب باشد)، نقش ویلیام مجددا پر رنگ می‌شود. او که همچنان روان‌پریش است و برای لیزا (همسر مقتول) و بچه‌هایش  نگران است حقوق خود را برای آنان می‌فرستد تا از فقر نجات پیدا کنند. در همین اثنا، ویلیام از فراخوان جیمز موری برای تهیه فرهنگ لغت آکسفورد آگاه می‌شود و دیوانه‌وار کتب قرن ۱۷ و ۱۸ علی‌الخصوص «میلتون» را بررسی می‌کند و بیش از هزاران واژه را برای جیمز موری ارسال می‌کند و گره از کار گروه تالیف آکسفورد باز می‌کند. روند تالیف به سرعت پیش می‌رود و اولین نسخه با موفقیت (حرف  Aو B) چاپ می‌گردد. همچنین روابط عاشقانه‌ای بین الیزا و ویلیام ماینر رنگ و بویی رمانتیک به فیلم می‌دهد و ویلیام، به الیزای بی‌سواد، خواندن و نوشتن می‌آموزد. گذشت و عشق جای نفرت و خشم را می‌گیرد (اما ویلیام روان‌پریش به خود می‌گوید هرگز عشق یک فرد مرده را نمی‌دزدم و خود را مقطوع النسل می‌کند).

بخش سوم

گرچه فضای کل داستان درام است اما به نظرم در بخش سوم، این ژانر عمیق‌تر می‌شود و فیلم زوایای حاکمیت، جامعه مدنی، بی‌عدالتی و خانواده (پر رنگ کردن نقش زن) را به تصویر می‌کشد. بازخوردهای دانشگاهی بعد از چاپ فرهنگ لغت آکسفورد، تنش‌های بین هیات تالیف و زیر ذره‌بین بردن جیمز موری قابل تامل است، صحنه‌ای که همسر جیمز موری (نقش زن در خانواده و همسری با گذشت) در حمایت از همسرش سخنرانی می‌کند، بسیاز تاثیرگذار است. زمانی که وضعیت روحی ویلیام ماینر بسیار حاد گشته و جیمز موری حق برادری و دوستی را برایش تمام می‌کند (زیرا رییس آکسفورد مخالف درج اسم ویلیام ماینر دیوانه در فرهنگ لغت آکسفورد بود ولی جیمز موری با جدیت با او مخالفت کرد) و الیزا در دادگاه، گذشت خود را از ویلیام بیان می‌کند و خواهان آزادی وی است ( مجددا سخنان یک زن مهربان و فداکار، فضای دادگاه را تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد) در حالی که جامعه حاکمیت، فضای بی‌عدالتی و قوانین قضایی قرن ۱۹ لندن را در بردارد.

با وجود همه سختی‌ها، ویلیام آزاد می‌شود، به شرطی که به زادگاهش در امریکا برگردد و جیمز موری تالیف فرهنگ لغت آکسفورد را تا حرف T پیش می‌برد. در آخر، جیمز موری بر اثر سینه پهلو درگذشت، ولی تیمش با سختکوشی که از جیمز موری آموخته بودند کار تالیف را به پایان می‌رسانند.

دیالوگی از فیلم: هیچگاه تالیف فرهنگ لغت آکسفورد به پایان نمی‌رسد زیرا هر روز زبان در حال زایش است و باید به آن افزود ولی اثر جیمز موری، قلب تپنده تالیف فرهنگ لغت آکسفورد محسوب می شد.

• جیمز موری از ویلیام ماینر اینگونه یاد کرد: تنها با مرور مثال‌های او در واژه‌نامه، به آسانی می‌‌توانیم چهار قرن را در برابر دیدگان خود ترسیم کنیم.

“The language should be accorded just the same dignity and respect as those other standards that science was then also defining.”

«همان‌طور که به معیارهای علمی زبان که تعریف شده است، بایستی توجه کرد، به شان و شایستگی آن نیز باید احترام گذاشت”.

هانیه عظیم زادگان